Tag Archief van: Afscheid

Nederlandse vlag wappert in de zon: Verdiend geslaagd!

Verdiend geslaagd!

Afscheid van school

Hoe geven we eindexamenleerlingen het gevoel dat ze verdiend geslaagd zijn?


Donderdag 4 juni is uitgeroepen tot de dag waarop de vlag in top mag. Een landelijk feestmoment waarop eindexamen­leerlingen kunnen vieren dat ze geslaagd zijn. “Veel scholieren vinden het moeilijk dat alles wat met het laatste schooljaar te maken heeft, wegvalt,” zegt Pieter Lossie, voorzitter van scholierenvakbond LAKS. “Een moment waarop gezamenlijk de vlag uit kan, vonden zij belangrijk. Met deze dag op 4 juni kan jaren schooltijd met voldoening afgesloten worden.” Is dat zo? Wordt met dit ritueel een tijdperk met voldoening afgesloten?

Nederlandse vlag wappert in de zon: Verdiend geslaagd!

Er sneuvelen dit jaar behoorlijk wat rituelen die bij een eindexamenjaar horen. Om te beginnen de stunts tijdens de laatste schooldag waarop leerlingen de regie tijdelijk overnemen. Samen in spanning wachten op het verlossende telefoontje van je mentor om te horen of je al dan niet geslaagd bent. De ontlading daarna (als de uitslag positief is). Iedereen laten weten dat je geslaagd bent, felicitaties ontvangen via alle mogelijke kanalen, buren, familie, vrienden over de vloer, samen toasten. Vervolgens een paar weken heerlijk op je lauweren rusten, terwijl de rest nog wel naar school gaat. De vakantie met je vrienden naar welk-oord-dan-ook, voor het eerst zonder verplichtingen, zonder druk.

Diploma-uitreiking

Tot slot de officiële afsluiting; de diploma-uitreiking. De middag of avond waarop je één voor één wordt toegesproken, je nog één keer samen bent met al die andere leerlingen waar je mee geblokt hebt, waar je ruzie mee hebt gemaakt, vrienden mee bent geworden. Het laatste moment samen om daarna allemaal je eigen richting op te gaan. De schooltijd is definitief voorbij. Hoe sluit je in onze samenleving met sociale beperkingen de schooltijd waardevol af? Er is ruimte nodig om samen stil te staan bij wat je definitief loslaat (in elk geval je schooltas) en wat je meeneemt (vriendschappen, zelfvertrouwen of de tip van die ene fijne docent die je altijd zal bijblijven). Ook moet er vooruitgeblikt kunnen worden op de toekomst die voor je openligt.

We mogen niet bij elkaar komen, althans niet te dicht bij elkaar en ook niet met te veel. Toch wil je juist nu een gevoel van saamhorigheid creëren en ervaren. Een gevoel van verbinding; wij hebben samen deze klus geklaard. Niet alleen leerlingen zullen daar behoefte aan hebben, ook voor de docenten, de schoolleiding, de ouders en verzorgers is er ontlading nodig. Die hebben net zo hard meegewerkt en meegeleefd. Het is een afsluiting die bij uitstek samen gevierd moet worden.

Nieuwe rituelen op school

Op scholen wordt al maandenlang keihard gewerkt aan het lesgeven onder beperkende omstandigheden. Er zijn vast ook ideeën voor de diploma-uitreiking. Maar gaan deze plannen verder dan praktische oplossingen? Hoe kom je tot (nieuwe) rituelen waarin leerlingen zich ook echt zullen verbinden aan hun toekomst? Waarin leerkrachten en ouders/verzorgers ‘hun’ kinderen met vertrouwen los kunnen laten? Hoe raak je met de juiste inhoud ook de spirituele en emotionele laag? Afscheid nemen doe je namelijk niet alleen in het hoofd, maar met het hele lijf. Met je hart, met geuren en kleuren.

Sluit aan bij de tradities van je school, schakel je leerlingen in en wees vooral creatief. Geef alle betrokkenen het gevoel dat ze van waarde zijn. Bespreek met leerlingen wat ze naar hun vervolgopleiding mee willen nemen. Wat gaan ze koesteren en wat kunnen ze loslaten. Maak samen deze stap richting volwassenheid. Alle geslaagden verdienen het om hun schoolperiode op een erepodium af te kunnen sluiten, met een daverend applaus van trotse ouders en docenten. Zoek desnoods letterlijk en figuurlijk de ruimte op.

Verdiend geslaagd

Wat kunnen wij thuis doen om alle schoolverlaters het gevoel te geven dat we trots op ze zijn? Dat het diploma van een eindexamenkandidaat dit jaar minstens net zoveel waard is als in de voorgaande jaren? De vlag uithangen is voor de geslaagden daar komen we niet aan (misschien heb je zelf een net geslaagde huisgenoot en hangt ie al te wapperen), maar je kunt wel op een andere manier creatief zijn met de vlag of de kleuren rood, wit en blauw. Maak een waslijn, een raamtafereel, een poster, een tekening met stoepkrijt, bak cup cakes etc. en deel een foto van jouw actie via social media met de hashtag #verdiendgeslaagd. Geef daarmee alle geslaagden het gevoel dat ze verdiend geslaagd zijn!

Dit artikel werd op 1 juni ook in aangepaste vorm gepubliceerd door de Volkskrant. Het is geschreven door Christien van Bergen, Lisette de Lange, Carlien van Geffen en Indra van de Berg. De actie om te vlaggen is aangescherpt en wordt gesteund en gedeeld door verschillende ritueelbegeleiders in het hele land.

 

Stapeltjes stenen als herinneringen, afbeelding bij het artikel Waardevol afscheid nemen en zinvol het leven vieren, een pleidooi voor ritueelbegeleiding

Waardevol afscheid nemen en zinvol het leven vieren

Stapeltjes stenen als herinneringen, afbeelding bij het artikel Waardevol afscheid nemen en zinvol het leven vieren, een pleidooi voor ritueelbegeleiding

Waardevol afscheid nemen en zinvol het leven vieren

de kracht van rituelen in een 1,5 meter samenleving

Vier ritueelbegeleiders staken eind april 2020 de pennen bijeen om een artikel te schrijven over ritueelbegeleiding en de kracht van rituelen: Waardevol afscheid nemen en zinvol het leven vieren. Een pleidooi van vier vakvrouwen. Het artikel lees je hieronder!

Hartverscheurende berichten verschijnen er dagelijks in de media over hoe moeilijk het is om in deze tijd afscheid te nemen van een dierbare die terminaal ziek is, of overleden.
“Corona belemmert het rouwproces” stond onlangs nog op de NOS-site. “Het blijft behelpen met de rituelen”, schrijven Bart Dirks en Haro Kraak in De Volkskrant van 14 april. “We zijn rituele wezens, maar in deze crisis kan dat bijna niet” kopte Trouw afgelopen zaterdag. Het klopt dat we ons opnieuw tot het leven en tot de rituelen moeten verhouden. Maar weet dat het geen behelpen hoeft te zijn, dat je niet in je eentje hoeft aan te klungelen, niks hoeft uit te stellen. Er is namelijk een hele beroepsgroep die met haar kennis, ervaring en creativiteit gewend is om in de meest uiteenlopende omstandigheden vorm en inhoud te geven aan ingrijpende levensmomenten: de ritueelbegeleiders.

Afscheid nemen lijkt zowel voor degene die gaat sterven, als voor nabestaanden een eenzaam proces te worden. De restricties die sinds half maart gelden in onder andere ziekenhuizen, verpleegtehuizen en de uitvaartbranche, maken het lastig om stil te staan bij leven en verlies. Geen knuffel, geen arm om je heen, niet met z’n allen tegelijk bij de uitvaart kunnen zijn, doen veel mensen besluiten om er nu niet zoveel aandacht aan te besteden en het in sommige gevallen zelfs uit te stellen. Terwijl juist het afscheidsritueel zo belangrijk is. Dat kan maar één keer. Over een half jaar zijn de scherpe kantjes ervan af.

De kracht van rituelen

Door uitvaartleiders zijn nieuwe vormen gevonden om nabestaanden toch zoveel mogelijk te betrekken bij een afscheidsceremonie. Stoelen worden verder uit elkaar gezet, de dienst wordt gestreamd via video en een erehaag of drive-in biedt gelegenheid om fysiek tóch nog zo dichtbij mogelijk te komen. Raken deze oplossingen ook de emotionele- en spirituele laag van iemands leven? Passen ze inhoudelijk bij degene waar afscheid van wordt genomen en bij de nabestaanden?
Een persoonlijk ritueel geeft aandacht aan wat iemand heeft gebracht, het laat bewust stil staan bij het hier en nu en biedt handvatten om de draad weer op te pakken zonder diegene. Het verbindt, troost en helpt om de overgang te maken naar de nieuwe situatie. Die zich hoe dan ook aandient, dat valt niet uit te stellen. Juist nu bieden rituelen een kans voor een andere vorm van verbinding. Op maat gemaakt met aandacht voor de persoonlijke situatie.

Ritueel begeleiden

Ritueelbegeleiders bezorgen dat maatwerk. Ook zonder fysiek contact kan je nabijheid voelen. Ger Thonen, ritueelbegeleider in Tilburg en omstreken, zegt hierover; “Mensen zijn niet op afstand, maar anders dichtbij. De kracht van ritueelbegeleiders zit hem in het samen zoeken en vinden van het andere dichtbij. Welke vorm en inhoud zorgt in deze persoonlijke situatie voor verbinding?” Een afscheid in deze tijd vol beperkingen hoeft niet onbevredigend te zijn. Ook niet voor degenen die op afstand meekijken via een livestream verbinding.
Ritueelbegeleiders zijn opgeleid om in uiteenlopende omstandigheden handen en voeten te geven aan bijzondere levensgebeurtenissen. Bij een afscheidsceremonie werken ze intensief samen met een uitvaartleider. Daar waar de uitvaartleider zorgt voor het regelen van alle praktische zaken rondom een overlijden, is de ritueelbegeleider in beeld voor het inhoudelijke gedeelte.
Hij of zij helpt nabestaanden om de overgang te maken naar een leven dat ingrijpend veranderd is. Een ritueelbegeleider bekijkt per situatie wat er nodig is, heeft aandacht voor eventueel gebrouilleerde familieleden of traumatisch verlies door bijvoorbeeld zelfdoding of het overlijden van een jong kind. In alle omstandigheden wordt gezocht naar de verbinding, naar de rode draad in iemands leven. Omdat je maar één keer echt afscheid kunt nemen.

Het leven loslaten

Regelmatig wordt een ritueelbegeleider al ingezet in de periode voordat iemand gaat overlijden. Ook nu kan dat een grote meerwaarde hebben. Wat kan je doen om het leven en om elkaar los te laten? Wie betrek je hierbij en op welke manier? Hoe maak je een vertaalslag van wat je zonder corona gedaan zou hebben, naar de mogelijkheden die er nu zijn? En hoe houd je de verbinding vast rondom het overlijden tot en met de uitvaart en daarna? Als ritueelbegeleiders houden we rekening met de persoonlijke situatie. We putten uit de mensen om wie het gaat. Dat maakt elk ritueel uniek.

Een dochter uit een familie die zeer recent geconfronteerd werd met een overlijden, omschrijft het als volgt; “Sinds het contact met de ritueelbegeleider veranderde er iets in ons gezin. Waren we eerst vooral druk met beschermende maatregelen en alles wat niet kon. Kwam er ineens het besef bij de rest van mijn gezin; hij gaat sterven, dit zijn de laatste momenten waarop we nog samen kunnen zijn. En waarop ook familie en buren nog een boodschap aan hem kunnen brengen. In alle hectiek en verdriet kwam er ook een soort rust. Dat zat ‘m niet in grote dingen, maar juist de gewone kleine dingen die we door alle protocollen bijna zouden vergeten. Stilstaan bij zijn leven en wat hij voor ons betekent heeft. Nog even samen foto’s kijken, en met zijn vieren aan zijn bed een kopje koffiedrinken en herinneringen delen. Toen kwam er langzaam ruimte om na te denken over de invulling van zijn afscheid. Onze wensen werden omgezet naar een persoonlijke vorm waarbij juist de verbinding met iedereen die hem dierbaar was, werd gevonden. Stap-voor-stap werd steeds gekeken wie wat ging doen. Oké, vanwege de quarantaine waren we slechts met ons eigen gezin, maar de bemoedigende woorden en de betrokkenheid van iedereen die er in een andere vorm toch voor ons was hebben we echt wel gevoeld. Dit heeft ons enorm geholpen.”

Betekenis geven aan grote veranderingen

Rituelen helpen ons om je te verhouden tot het leven. Tot alle onzekerheden. Een vroege inzet van rituele begeleiding bij afscheid kan van wezenlijk belang zijn in een rouwproces. Dit geldt overigens niet alleen voor rouw bij overlijden maar ook voor rouw bij andersoortig verlies.
Het kan gaan over het verlies van werk of gezondheid, verlies van bepaalde mogelijkheden. Ook kunnen ritueelbegeleiders handvatten bieden aan- en meedenken met (huis)artsen, zorginstellingen, bedrijven en uitvaartondernemers.

Naast overlijden en afscheid nemen zijn er meer belangrijke levensmomenten die nu minder aandacht krijgen dan ze verdienen. Het lukt de meeste mensen nog aardig om een verjaardag enigszins feestelijk te vieren, een pasgeboren kindje krijgt raamvisite (mits je niet in een flat woont) en een huwelijk kan in de meeste gevallen nog wel even uitgesteld worden. Maar wat doen we met de gemiste eindexamens, de gemiste musicals op school, een jubileum op je werk of een fusie of misschien wel het failliet gaan van je bedrijf? Wat doen we rondom Moederdag? Hoe hangen we de gemiste slinger toch op? Uitstellen van belangrijke momenten in de hoop op betere tijden is niet altijd een optie.

Weet dat er in dit land een heel leger van ritueelbegeleiders klaar staat om van die kille anderhalve meter afstand (het nieuwe normaal) iets warm en zinvols te maken. Omdat we ervaren zijn in het vinden van symbolen, van woorden, muziek en beeld. Omdat we luisteren en verbinden. Omdat in elke situatie het nieuwe normaal slechts één van de factoren is om rekening mee te houden, niet de focus.

De afzenders & meer informatie

We willen met dit pleidooi aandacht vragen voor ons vak en het belang van rituelen. Wil jij ook waardevol afscheid nemen en zinvol het leven vieren? Neem dan gerust contact op met één van ons. Kijk voor een overzicht van meer ritueelbegeleiders op de website van de Landelijke Beroepsvereniging van Ritueelbegeleiders.

Portret Christien van Bergen Ritueelbegeleiding Portret Indra van den Berg - Vormgeven en Voorgaan Ritueelbegeleiding Lisette de Lange - Hartemens

Juist nu! Ritueelbegeleiding in Coronatijd

Hoe doe je dat, verbinden als je sociaal moet onthouden? Als de maatregelen om de viruscurve te bedwingen ons belemmeren in onze vaste uitvaartgewoontes? Juist nu belangrijker dan ooit: ritueelbegeleiding in Cornonatijd.

Afscheid nemen in crisis

Terwijl we allemaal zoeken naar verse routines in het dagelijks leven, met thuiswerken en kinderen in huis, met ‘social distancing’, en toch de oudjes in de straat willen bijstaan, staan we er nauwelijks bij stil hoe het moet zijn als je NU, deze week voor altijd afscheid van iemand moet nemen. Zonder horeca. Zonder alle mensen die om hem of haar gaven. Zonder arm om je heen. Zonder knuffel als de woorden tekort schieten. Maar ook: wat nou als er iemand overlijdt die je wel dierbaar was, maar waar je niet tot de binnenste cirkel behoort? Hoe neem je dan afscheid?

Even geen maatwerk

Ritueelbegeleiding is normaliter maatwerk: voor elke uitvaart zoek ik naar de juiste taal, de juiste symboliek die past bij deze familie. Maar als dat niet mogelijk is, omdat de tijd er niet is, omdat de regelgeving van deze crisistijd ons hierin in de weg staat, dan moeten we iets anders bedenken. Hoe verbinden we een besloten afscheid aan een grotere sociale cirkel? Hoe bouwen we een brug tussen besloten viering nu, en publieke viering later?

Vieren, wat betekent dat?

Terug naar het woord ‘vieren’ wat betekent dat? Vieren doet ons denken aan ‘feest’. Maar het betekent ook ‘eren’, of ‘stilstaan bij’. Als je niet welkom bent bij de uitvaartviering vanwege virusrestricties, hoe kun je dan toch eren, of stilstaan bij? En hoe maak je die buitenste kringen, die mee stilstaan bij jouw dierbare voelbaar?

Kaart:

Voeg een ansichtkaart met een foto of een symbool toe aan de rouwkaart & vraag alle mensen die mee-‘vieren’ een woord, anekdote, herinnering op die ansicht te schrijven en terug te sturen. Zo krijg je een testament van herinneringen, waar je troost uit kunt putten, terwijl de buitenste kringen hun meeleven kunnen betuigen, en stil kunnen staan bij hun eigen verdriet.

Licht:

Stuur een theelichtje mee met de rouwkaart & vraag of alle mensen die mee-‘vieren’ op hetzelfde moment hun lichtje branden. Laat ze een foto delen van het lichtje en de rouwkaart via Social Media, mail of whatsapp. Zo maak je de verbinding tussen de viering thuis en de viering in besloten kring.

Speech:

Neem de speech voor je dierbare & deel deze met alle rouwenden. Jouw woorden mogen breed gehoord worden, en zullen reacties oproepen, waardoor je je minder alleen kunt voelen. (Voordeel is, dat je er zelfs een paar keer op kunt oefenen, tot hij goed voor je voelt)

Symbool:

Plaats bij de besloten viering een symbool in plaats van een bloemstuk op de kist. De sigaar van vader, het handwerk van moeder, het tuingereedschap van opa, iets tastbaars en bewaarbaars. Maak er foto’s van, en bewaar het symbool. Als er later een publieke viering komt, dan is dit symbool de verbinding tussen besloten en publiek, en kan in de plaats staan van het lichaam, waarvan we al afscheid hebben genomen.

Ritueelbegeleiding in Coronatijd

Hecht je waarde aan deze symboliek, of aan het betrekken van bredere sociale kring, aarzel dan niet om contact op te nemen. Mijn collega-vakmensen en ik verstáán de kunst van rituelen. Van werken met belemmeringen & rafelrandjes. Wij zorgen, juist nu, met ritueelbegeleiding in Coronatijd, voor verbinding, voor viering, voor een beter vertrekpunt in rouw.

 

 

Maretak: van Frigga en Baldr

Zoenen onder de mistletoe is een dingetje geworden met kerst. Maar ken je het verhaal van de maretak? Het verhaal van de trotse moeder Frigga, haar allermooiste en beste zoon Balder? En hoe de maretak het instrument werd van de ondergang én de liefde?

Baldr

Frigga is een prachtige Noordse godin. Zij is de eega van Odin, de eerste onder de godinnen en zij spint de wolken om er de toekomst in te lezen. Zij en Odin krijgen met de winterwende een prachtige zoon, Baldr. Baldr is de god van schoonheid, van licht en lente, want waar er oorlog is, brengt Baldr rust en een veilige haven. In de wrede, ijskoude bergen, maakt Baldr een beschutte vallei met bloeiende bloesems. In de koude, harde aarde, creëert hij goud en edelstenen. Zijn vrolijke lach, zijn genade en zijn licht zijn overal geliefd.

Frigga

Als Frigga in haar wolkenspinsel leest dat Baldr vroeg zal sterven, slaat haar de schrik om het hart. Ze gaat op reis om van alle levende wezens bescherming voor haar zoon te vragen. Alle dieren op aarde zeggen graag hun medewerking toe: geen van hen zal Baldr kwaad doen. Alle planten en bomen, geworteld in de aarde doen hetzelfde: niets kan Baldr deren. Ook de luchtwezens krijg een bezoek van Frigga, en ook zij buigen voor licht en liefde. Tevreden keert Frigga terug naar Asgard: haar zoon is beschermd. De goden hebben onderling het grootste plezier: zij gooien takken en stenen naar Baldr, en goedgemutst wuift hij alles weg: onaantastbaar.

Loki

Zijn broer Loki, de god van tweespalt en listigheid, is jaloers op de alom geliefde Baldr. Hij trekt de wereld in op zoek naar een manier om Baldr kwaad te doen, en komt uit bij de Maretak. Maretak heeft geen wortels in de aarde, want maretak woont op de eikentakken. En Maretak is ook geen luchtwezen, want verbonden aan de eik. Noch de luchtbelofte, noch de aardebelofte geldt voor de Maretak, en dus snijdt Loki een pijl van diens hout. De volgende keer dat Baldr bekogeld wordt door zijn vrienden en familie, haal Loki hun blinde broer Hodr over om zijn boog op Baldr te richten, en hij legt daar snel de maretakpijl op. En zo schiet Hodr zijn eigen broer neer. Baldr sterft, en gaat naar de hel. Frigga is buiten zichzelf van verdriet, en probeert hemel en aarde te bewegen om haar zoon uit de hel te bevrijden, maar het mag niet baten.

Maretak

Maretak ziet wat zij heeft gedaan: Onwetend is de liefde, het licht en de lente gedoofd door haar pijl. Maretak belooft aan Frigga het enige wat ze nog kan beloven: In alle tijden die nog komen, maar vooral als het verlies en de rouw rond de winterwende het grootst is, zal maretak een rol spelen in de liefde. Voortaan zal iedereen die onder de maretak loopt, staat, of danst elkaar zoenen. En zo zal zij de liefde in de wereld vergoten. Frigga huilt bittere tranen van verdriet om het verlies van haar zoon, en tranen van geluk over het gebaar van de maretak. Haar tranen stollen in de maretak tot zilverwitte besjes.

En zo werd de maretak, noch van de aarde, noch van de lucht, het symbool van ondergang én van liefde.

De tranen van Frigga

 

Eenhoorn

Stappen op het levenspad

Een ritueel wat ik uitvoer in een viering kan ik meestal niet delen, maar bij deze kan ik dat wel! Op 18 mei mocht ik op de Uitvaartmarkt Woerden een ritueel uitvoeren. En dat in de prachtige aula van de Algemene Begraafplaats aan de Meeuwenlaan!  ‘Stappen op het levenspad’, heb ik het genoemd. Speciaal voor deze dag ontworpen, geschreven en vormgegeven.

Kijken: levenspad

In de aula ligt een levenspad, betekend met krijtstift. Op het pad zie je de voetsporen, de voetstappen van deze vrouw. En op het pad staan 4 paar schoenen. Het levensverhaal van deze mevrouw wordt in grote lijnen geschetst. Ik vertel niet alle hoogtepunten, mijlpalen en wetenswaardigheden, maar eigenlijk vertel ik anekdotes rondom vier thema’uit haar leven. Zelfstandigheid, Vrijheid, Open blik en Plezier.

Luisteren: anekdotes over Mia

We luisteren naar hoe Mia als zesjarige op pad ging met haar poppenwagen, zonder dat tegen iemand te zeggen. Hoe zij vluchtte voor verdriet in alle verre reizen die zij maakte. Hoe nieuwsgierigheid voor haar een voorwaarde was voor het moederschap, telkens iets nieuws ontdekken in het slootje, aan het eind van de straat, of bij die nieuwe jongen uit de klas. En hoe zij magisch plezier beleeft aan haar kleinkinderen, al haar creativiteit de vrije teugels geeft, om telkens ook hen te verrassen en te verwonderen.

Eenhoorn

De eenhoorn staat voor het magische plezier dat zij schepte in het grootmoederschap.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Voelen en bewegen: stappen op het levenspad

Terwijl ik vertel, nodig ik telkens een familielid uit om de schoenen van het levenspad te halen. Zij zetten die op Mia’s kist. Als we aan het einde van het levenspad gekomen zijn, staan er vier paar schoenen op de kist. Háár pad eindigt hier, haar stappen houden hier op. Maar wat wij leren van haar, van haar stappen op het pad, daarvoor heb ik een symbooltje meegenomen: Een koffertje, een vrije vogel, een bril en een magische eenhoorn. Die staan voor de zelfstandigheid, de vrijheid, haar open blik & plezier. Die symbolen gaan in een buideltje en mogen mee met de familie, want die lessen, die symbolen, die herinneringen, die mogen met hén mee op hún pad.

 

 

Stappen op het levenspad - Sandalen Stappen op het levenspad: Open blik Stappen op het levenspad - Mooie hakken Stappen op het levenspad: Vier paar schoenen Stappen op het levenspad- symbolen

De beweging die ik in de viering breng: letterlijk even opstaan, iets pakken en ergens anders neerzetten, die zorgt ervoor dat we onze zintuigen kunnen afwisselen. Luisteren, kijken, voelen, bewegen. De handeling – de schoenen teruggeven aan Mia – helpt ons realiseren dat dit stuk van háár is, haar keuzes zijn geweest. De symbooltjes in het buideltje is wat we meenemen, omdat we haar zo kunnen herinneren. Want wat we van haar leren, dat kunnen wij voor altijd vasthouden.

Maatwerk: telkens opnieuw, telkens anders

Een prachtig pad om te beschrijven, en een fijn ritueel om uit te voeren, deze stappen op het levenspad! Met dank aan de bezoekers op die warme lentedag, en natuurlijk aan Nicole Fazzi-Burgers en Karin Horsting voor het organiseren van deze mooie energieke, levendige markt rondom afscheid en uitvaart.

Als jij nou ook een maatwerkritueel wilt, om de viering kracht bij te zetten, bel me dan!